KRÓTKIE WĘDZIDEŁKO PODJĘZYKOWE

Krótkie wędzidełko podjęzykowe

jako jedna z przyczyn wad wymowy

 

Wędzidełko języka zbudowane jest z tkanek miękkich i elastycznych zarazem. Może ono, naciągając się- wydłużać lub, przeciwnie, rozluźniając- skracać. Często staje się niewidoczne, tworząc z błoną śluzową dolnej powierzchni języka gładką powierzchnię. Wędzidełko języka jest widoczne, gdy język podnosi się. Można je zobaczyć szczególnie wyraźnie, gdy jest napięte. Tak się dzieje, gdy język wykonuje ruchy o maksymalnym zakresie (wysoko w płaszczyźnie pionowej), zwłaszcza przy jednoczesnym opuszczeniu żuchwy. Prawidłowo zbudowane wędzidełko nie ogranicza ruchomości języka, umożliwiając mu swobodne wykonywanie pojedynczych ruchów, które z kolei są podstawą wielu ruchowo złożonych czynności. Krótkie wędzidełko, utrudniając lub nawet uniemożliwiając wykonanie językiem pojedynczych ruchów, wpływa zarazem na jakość złożonych czynności ruchowych. Jedną z takich czynności jest tworzenie głosek.

Długość wędzidełka języka można sprawdzić i ocenić, przeprowadzając pięć pojedynczych ruchów języka:

unoszenie szerokiego języka za górne zęby przy maksymalnym opuszczeniu żuchwy;
unoszenie szerokiego języka za górne zęby szpatułką, która wymusza wzniesienie grzbietu języka przy maksymalnym opuszczeniu żuchwy (tzw. „kobra”;
zakrywanie, przy swobodnie rozchylonych wargach i zębach- górnej wargi grzbietową powierzchnią końcowej części szerokiego języka;
sięganie końcem języka za ostatni ząb dolnego łuku zębowego;
wysuwanie języka na brodę przy maksymalnym opuszczeniu żuchwy.

Za prawidłowe uznaje się następujące wykonanie ruchów:

język swobodnie układa się szeroko od dna jamy ustnej, brzeg końcowej części języka układa się szeroko za górnym łukiem zębowym, dolna powierzchnia języka jest dobrze widoczna, szeroka i niemal prostopadła do dna jamy ustnej przy maksymalnym opuszczeniu żuchwy;
język układa się szeroko od dna jamy ustnej , brzeg końcowej części języka układa się za górnym łukiem zębowym, dolna powierzchnia języka jest dobrze widoczna, szeroka i niemal prostopadła do dna jamy ustnej przy maksymalnym opuszczeniu żuchwy, a wzniesienie grzbietowej powierzchni końcowej i środkowej części języka- wymuszone szpatułką poprzecznie ułożoną pod językiem- nie wpływa na obniżenie języka lub uniesienie żuchwy;
cała górna warga jest zakryta grzbietową powierzchnią końcowej części szerokiego języka, a brzeg języka (czubek) jest łagodnie owalny;
język końcem (czubkiem) swobodnie sięga za ostatni ząb;
język swobodny, symetryczny, z łagodną, owalną linią brzegową wysuwa się na brodę, na grzbiecie nie ma anemizacji (część języka, która pod wpływem naciągnięcia jest niedokrwiona, jest wyraźnie bledsza niż pozostała cześć języka), brzegi języka nie mają wgłębień.

Zaprezentowane poniżej zdjęcia ilustrują prawidłowej długości wędzidełko podjęzykowe oraz nieznaczne, średnie i znaczne ograniczenia ruchomości języka, a co z tym związane- różne poziomy skrócenia wędzidełka.

 

Krótkie wędzidełko podjęzykowe jest przyczyną występowania wielu wad wymowy:

- dziecko nie wypowie głosek szumiących, czyli [sz, ż, cz, dż] oraz głoski [r], gdyż język nie pionizuje się, czego konsekwencją jest niemożność uniesienia go i skierowania jego czubka do górnych dziąseł,

- głoska [l] jest deformowana (zniekształcana) i wymawiana nieprawidłowo z językiem ułożonym płasko na dnie jamy ustnej, a czasem miedzy zębami,

- często dziecko zamienia głoski ciszące [ś, ź, ć, dź] na syczące [s, z, c, dz], gdyż znacznie skrócone wędzidełko uniemożliwia uniesienie środka języka do podniebienia,

- nierzadko występuje międzyzębowa realizacja [s, z, c, dz] spowodowana niemożnością cofnięcia języka do tyłu za dolne zęby,

- głoski przedniojęzykowe [t, d, n] mogą także być wymawiane międzyzębowo, gdyż zbyt krótkie wędzidełko uniemożliwia uniesienie się czubka języka za górne zęby.

Oceną długości wędzidełka podjęzykowego pod kątem możliwości artykulacyjnych człowieka zajmuje się logopeda. Zwykle wtedy dziecko jest kierowane do laryngologa lub stomatologa, który wykonuje zabieg frenotomii (podcięcie wędzidełka). Sam zabieg, który jest wykonywany w znieczuleniu miejscowym, nie daje gwarancji prawidłowej wymowy. Jak najwcześniej należy rozpocząć ćwiczenia języka. Niekiedy zabieg frenotomii trzeba powtórzyć (dzieje się to jednak stosunkowo rzadko). Zabieg frenotomii jest konieczny, gdyż-wbrew niektórym opiniom- wędzidełka podjęzykowego nie można rozciągnąć!

 

Na podstawie materiałów szkoleniowych autorstwa dr Barbary Ostapiuk

Dyslalia ankyloglosyjna:o krótkim wędzidełku języka, wadliwiej wymowie i skuteczności terapii

Opracowała Agnieszka Janocha- logopeda PPP w Nisku.