ZANIM NASZE DZIECKO ZACZNIE MÓWIĆ...
Przykładowe ćwiczenia artykulatora
Aby przygotować dziecko do poprawnej realizacji najpierw głosek, a potem wyrazów, niezwykle ważne są właściwe ćwiczenia, które mają za zadanie bądź wydłużenie fazy oddechowej, bądź usprawnienie narządów artykulacyjnych. Zarówno właściwe oddychanie jak i ruchomość warg, języka, podniebienia miękkiego i żuchwy gwarantuje, że mowa dziecka będzie wyraźna, a głos czysty i dźwięczny.
Poniżej zostały zaprezentowane ćwiczenia artykulatora (języka, warg, podniebienia miękkiego i żuchwy) oraz ćwiczenia oddechowe. Ważne, by były wykonywane systematycznie, powoli i dokładnie, niektóre przed lustrem i miały- przynajmniej na początku- formę zabawy.
ĆWICZENIA ODDECHOWE
Ćwiczenia oddechowe powinny być wykonywane w przewietrzonym pomieszczeniu lub na świeżym powietrzu przez około 5 minut. Ważne jest też to, by wykonywać je od 1 do 2 godzin po posiłku.
PROPOZYCJE ĆWICZEŃ
1. Ćwiczenia oddechowe połączone z ruchami rąk, nóg i tułowia:
● stań w lekkim rozkroku. Na wdech podnieś ręce na boki, a na wydech powoli je opuszczaj;
● stań w lekkim rozkroku. Na wdech podnieś ręce przed siebie na wysokość ramion, na wydech powoli je opuszczaj;
● stań w lekkim rozkroku. Na wdech unoś wysoko ręce nad głowę, następnie zegnij kolana i pochyl się luźno do przodu, głośno wydychając powietrze.
2. Oddychanie brzuszno-przeponowe:
● połóż się na plecach, na podłodze. Ręce trzymaj na brzuchu. W czasie wdechu unoś ręce do góry, a w czasie wydechu opuszczaj je.
3. Ćwiczenia oddechowe z jednoczesnym wypowiadaniem pojedynczych głosek:
● udawaj syczenie węża- sycz jak najdłużej na jednym wydechu;
● udawaj szum wiatru- szum jak najdłużej na jednym wydechu.
4. Ćwiczenia oddechowe w formie zabawy:
● puszczanie baniek mydlanych;
● dmuchanie balonika;
● dmuchanie na piórko;
● gaszenie płomienia świeczki;
● dmuchanie na wiatraczek.
Podczas tych zabawach wdech zawsze wykonuj nosem, a wydech buzią.
ĆWICZENIA NARZĄDÓW MOWY
Ćwiczenia podniebienia miękkiego
Wykonuj je dokładnie i powoli, koniecznie przed lustrem.
● ziewnij szeroko, obserwując w lustrze swoje gardło;
● oddychaj głęboko- wdech wykonuj nosem, a wydech ustami;
● oddychaj głęboko tylko przez nos. Usta miej cały czas zamknięte;
● oddychaj głęboko tylko przez nos. Przy wydechu zatkaj jedną dziurkę nosa. Powtórz ćwiczenie przy zatkanej drugiej dziurce;
● wykonaj wdech przez usta i wydech przez nos;
● przenoś papierek lub kawałeczek styropiany, zasysając powietrze przez słomkę;
● otwórz szeroko buzię, czubek języka schowaj za dolne zęby, a tyłem języka raz zasłaniaj, a raz odsłaniaj gardło;
● chrząknij i chrapnij kilka razy;
● wymawiaj krótko samogłoski: a, o, e, i, y, u przy szeroko otwartych ustach, obserwując się w lusterku;
● nabierz powietrza i nadmij policzki. Postaraj się utrzymać je w tej pozycji. Początkowo nadymaj policzki przy zatkanym nosie, po czym podczas trzymania powietrza puść nos. Następnie nadmuchaj na przemian raz jeden, raz drugi policzek;
● spróbuj kaszlnąć przy wysuniętym na brodę języku;
● wymawiaj energicznie połączenia głoskowe: uku-ugu, oko-ogo, uk-ku, uk-gu, ok-go;
● wciągnij policzki do wewnątrz jamy ustnej, a następnie rozluźnij je.
Ćwiczenia języka.
Ćwiczenia powinny być wykonywane dokładnie i powoli przed lustrem i powtórzone co najmniej 5 razy.
● wysuń język i przesuwaj go w płaszczyźnie poziomej od prawego do lewego kącika ust. Staraj się, aby język podczas zmiany położenia był jak najbardziej wysunięty na zewnątrz;
● policz językiem wszystkie swoje zęby, dotykaj czubkiem języka każdego zęba;
● otwórz szeroko usta i powoli, dokładnie oblizuj wargi oraz kąciki ust. Jeśli jesteś łasuchem, możesz do tego ćwiczenia posmarować usta czekoladą, miodem lub dżemem;
● otwórz szeroko usta i wysuń język w linii prostej jak najdalej na zewnątrz. Postaraj się utrzymać go cały czas w płaszczyźnie poziomej;
● wysuń język z jamy ustnej jak najdalej na zewnątrz w linii poziomej i mocno cofnij go w stronę gardła;
● przesuwaj język po zewnętrznej powierzchni górnych i dolnych zębów;
● spróbuj zrobić „rurkę” (rynienkę) z wysuniętego języka;
● przyciśnij mocno język do zębów i cofnij go, silnie trąc nim o dziąsła i podniebienie aż do wytworzenia mlaskania;
● wykonaj kilkakrotnie mlaskanie czubkiem języka (ssanie cukierka), a następnie środkiem języka (stukot kopyt konia);
● uderzaj czubkiem języka o górne dziąsła, by spowodować jego drganie;
●udawaj odgłos świnki morskiej (cmokaj tyłem języka o podniebienie).
Ćwiczenia warg.
● zaciskaj wargi;
● nakładaj górną wargę na dolną i odwrotnie;
● wypowiadaj naprzemiennie samogłoskę „i”-„u”; przy wymowie samogłoski „i” wargi się rozciągają, zaś przy „u” układają w tzw. „dzióbek”;
● układaj wargi w tzw. „ryjek” czy „pyszczek rybki”;
● cmokanie, przesyłanie całusków;
● parskanie.
Ćwiczenia żuchwy.
Uwaga! Ćwiczenia żuchwy powinny być wykonywane ostrożnie, delikatnie i powoli przed lustrem i powtórzone co najmniej 5 razy:
● opuszczaj żuchwę i zagryzaj zęby na zmianę;
● wykonuj żuchwą ruchy poziome w lewą i prawą stronę: najpierw z ustami zamkniętymi, a potem otwartymi;
● wykonuj żuchwą ruchy do przodu i do tyłu;
● przy zamkniętych ustach wykonuj koliste, powolne ruchy żuchwy;
● wysuń żuchwę do przodu, a następnie zagryź dolnymi zębami górną wargę.
Na podstawie dostępnej literatury
oprac. Agnieszka Janocha.
